Tuesday, 17 May 2016

Sanggamara - Meurunoe

Pelajarilah adat agar kita tidak tersesat
Wajeb tuntut peungajaran
dumna insan agama dara

Hukom adat dum atoran
keu peudoman bek meuriba
Hukom syara' keunai Tuhan
bab seumbahyang ngon puasa
Hatta laen sileungkapan 
maseng jalan ka meuhingga
Furu' limong cuba pandang
leubeh panyang bak ulama
Guna teungku peungajaran
sang lam malam teubiet cahya
Mise suloh ngon lhoh jalan
supaya trang han meutuka
Leumah duroe meujueb manyang
leumah peusan uleue bisa
Meuri pageue mupat kubang
paya ngon blang jeud tabiza
Meuri puteh deungon hitam
nyang geularang meukri tanda
'Oj ka meuri sileungkapan
jeut tatimang rugoe laba
Hana le syok gadoh waham
trang pikeran nur 'arifa
Peungajaran sang keumudoe
ho hajad droe tapeugisa
Seulamat jak troih ngon tawoe
keudeh keunoe han meuriba
Hanle teukong dalam duroe
han mupaloe roh lam bangka
Mise laen le that bagoe
pike keudroe he saudara


Adat

Adat bak Poteu Meureuhom

Neumee ensan bak riwayat
kheuen nek Hajad ureueng tuha
Peutama phon nyankeuh adat
ngon peuteupat dum peukara
Kleng ngon Cina maseng babat
maseng adat dum hana sa
Lon boh dali nak bek silap
tueng ibarat kata maja:
"Laen huteuen, laen peulandok
laen nanggroe, laen acok."
Laen bangsa laen adat
laen teumpat laen raja
Tapi bandum wujud rahmat
jan khuseumat nyan soe publa
Banja adat macam-macam
hana saban jeub-jeub masa
Teutapi dum meuatoran
bhaih geulanggang ngon juara
Bhaih meusabong wase pacang
adat peukan wase rimba
Hak teulangke ngon jak bisan
upah bidan ka meujeumba
Bhaih pumajoh he budiman
adat sinar pi that raya
Jan na teuka wareh rakan
adab bek han he saudara
Shaih keureuja u teulason
teubee meu-on ngon boh angsa
Bu peurakan ngon paga-glong
geundrang ngon gong na peutua
Meuseunujoe bantai suson
adat gampong haloih gasa
Cawan tujoh asoe dalong
cipe lam glong dinab raja
Bhaih pancuri ngon meurampaih
bhaih meumukah ka meuhingga
Bhaih mupake ngon mubantah
tukaih mukaih adat jih na
Geulanggeh blang le Pang Udah
meung jibantah titah raja
Nyankeuh adat ka lon peugah 
kong sileupah hana ngon sa
Meung jilawan jih geupeulet
geupeusaket tueng hareuta
Na geutanom hudep-hudep
na geupiret ngon geusula
Na geuruat geutueng ringget
na geupalet geuboh singkla
Rante beusoe geuboh geundet
tuboh saket jih keunong dra
Habeh musem teuka musem
raja laen ka meutuka
Adat pih ka macam laen
na nyang masen nibak nyang ka
Na nyang mangat hana ceuken
meunan kayem raja muda
Lheueh geutimang geuboh lam ceng
gasa licen raja biza
Dilee geudra jinoe ruat
ban nyang babat teumeureuka
Hukom sula jinoe geuglap
na nyang lambat boh u Jawa
Ureueng nanggroe tan meukarat
nyawong teutap hanle pahna
Nyankeuh he po geukheuen adat
tueng ibarat cok umpama
Phon-phon adat cit jeud keudroe
maseng nanggroe maseng bangsa
Hingga rame asoe nanggroe
po jeh ngon nyoe ka jeud dakwa
Le that pake geunap uroe
hingga dudoe pileh bangsa
Pileh kawom keurabat droe
jipileh soe nyang peutua
Nyang mat adat nyang meubudhoe
'akai sampoe bijaksana
Sinan phon jeud raja nanggroe
troih 'an jinoe that kuasa
Adat Aceh bak riwayat
bacut sapat dudoe teuka
Adat dilee bak jad-bajad
jinoe sahbat tan le rupa
Sopan santon deungon adab
reusam adat ganu-gana
Nyang get geucok sikrak sapat
ban nyang babat ateueh kada
Peutama phon dalam kitab
bangsa Arab nyang peuteuka
Meujeulisan lam bab adab
sinan le that kheuen ulama
Nyang keudua bak Meulayu
nibak Hindu deungon Jawa
Nibak Cina na sigitu
adat Badu ngon Malaka
Joh jeud bangsa ka meujampu
Arab, Badu ngon Manila
Bangsa Jawa ngon Meulayu
le that teungku ureueng teuka
Hingga rame nanggroe makmu
murah breueh-bu mehai lada
Nyankeuh seubab adat karu
barat timu laen lisa
Suson bahsa rab Meulayu
barat timu bacut bisa
Bahsa Arab na sigitu
jampu bawu laen pih na
Bak peukayan dum banlaku
ureueng Hendu nyang peuteuka
Cuba tilek tingkah laku
bajee Badu ladom pih na
Rupa adat le sileupaih
muhakkamah nyang peutama
Mise geubri keubeue mawaih
wase samaih bak boh lada
Ban syarikat kongsi badan
peurusahaan bak keureuja
Adu teuga tuleueng badan
kon pangkai wang nyang geukira
Gale umong tueng haselan
mise hewan dua laba
Mise wase gle ngon peukan
wase pacang bak kuala
Hak geulanggang cuke judi
bandum meukri ka meuhingga
Mise puesah si pancuri
jaroe gaki geukoh dua
Nyang meuzina gilho lam krueng
hukom gantung deungon sula
Jan na salah riyeue geutueng
dum geubulueng ban nyang kada
Adat tuha nan qadimah
nyoe lon peugah lon peunyata
Gleueng suasa meusarongan
nyan peukayan raja-raja
Ureueng nanggroe cit geularang
beuthat gobnyan ureueng kaya
Jinoe teungku mubalekan
maklum tuan nyang mulia
Nyang hadisah baro datang
nyoe lon peutrang keu umpama
Mise bajee uleebalang
sukleuet hitam nyang mulia
Nibak takue boh peuseumen
kasab kuneng ngon boh dokma
Boh bajee sujoe kasab
dua urat sigo puta
Nyampang-nyampang jak meungadap
bri horeumat maulid raja
Ngui bajee nyan geukheuen adat
maseng pangkat ka meuhingga
Cut ngon raya dum ka meuhat
hanle silap tangieng tanda
Puteh kuneng dum ka meukri
keuchiek waki han meutuka
Imeum makam bandum meuri
hanpeue sudi tapareksa
Nyang kayem jeud mutharidah
nyoe lon peugah keu umpama
Jeub-jeub nanggroe meusyeuhurah
si meumukah tueng hareuta
Cok aleumeui bandua blah
lheueh geupeusah geutueng deunda
Geutueng ruwat peue nyang mudah
sang meuih meuntah mupeurmata
Hila keubeue geulanggeh blang
meung krang ceukang jih geusula
Geutueng riyeue teuneuboih nyan
dum nyang reumbang kheuen peutua
Meung na hajad leubeh oanyang
teungku pandang kitab raya
Tuan Snouck po karangan
di dalam nyan geucalitra
De Atjehers nama kitab
na meupat-pat nyang meuguna
Meung na napsu tupeue panyang
lam kitab nyan tapareksa
Nyang maqamah teudong keudroe 
laen naggroe laen rupa
Lon boh mise saboh bagoe
nak seuleusoe bak bicara
Mise pake ureueng di Lhong
bandum kawom prang jipuga
Ngon batee krueng dum jilambong
keunong hidong beukah muka
Pileh batee nyang ugahri
boh lam ali jigeulawa
Jisrom rumoh beukah guci
batee nari troih upara
Nyang di Leupueng jan na pake 
meusapat le dum saudara
Tumbak leumbeng cit ka hase
na nyang beude ladom jiba
Jak prang pageue jikoh pisang
geutot rangkang jambo sira
Geukoh teubee gilho bawang
jitak bangkang timon raya
'Oh lheueh adat beudoh riwang
lheueh nibak nyan tamong tuha
Jak bak raja uleebalang
geupeuseunang ban nyang jeumba 
Lom keu mise gantoe pakat
jeub-jeub teumpat cit hana sa
Nyang maqamah nyankeuh babat
kalon kitab bek meutuka
Le Kreemer na geusurat
saboh kitab cuba baca
Kitab raya lagi cakap
geuboh ngon cap nama raja
Kitab Atjeh nyang geupeunan
di dalam nyan dum aneka
Hukom pukat na di sinan
cuba pandang bek syok sangka
Bandum adat nyang lon kheuen nyan
jinoe tuan le meutuka
Troih kompeni mubalekan
leumah macam laen rupa
Ka geuturot undang-undang
kon le ragam dilee nyang ka
Nyankeuh teungku ka lon peutrang
timang tuan ngon 'arifa

Lanjut baca bab berikutnya Hukom dan Tatimmah 

 

Catatan:
Hikayat di atas adalah bagian 3 dan 4 buku syair Aceh Sanggamara karangan Teuku Mansoer Leupung yang diterbitkan oleh Teuku Mansoer Foundation di Jakarta pada tahun 1970.

No comments:

Post a Comment

Kisah Pertemuan Panglima Tibang dengan Mayor Studer (Bagian 1) ~ Teuku Mukhlis

Kisah Pertemuan Panglima Tibang dengan Mayor Studer (Bagian 1) ~ Teuku Mukhlis